Έμμα Γκόλντμαν, Η απογοήτευσή μου στην Ρωσία, Δύο χρόνια στην Ρωσία,
μτφρ. Δέσποινα Κερεβάντη-Γιάννης Βαλούρδος,
εκδ. Απόπειρα, Αθήνα, 2009, σ. 287
Η Έμα Γκόλντμαν, Αμερικανίδα αναρχική, γράφει σε τούτο το θαυμάσιο βιβλίο τις εμπειρίες που αποκόμισε και τα συμπεράσματα που έβγαλε κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην επαναστατημένη Ρωσία τη διετία 1920-1921.
Η Γκόλντμαν βρέθηκε εκεί αφότου το αμερικανικό κράτος την απέλασε από τη χώρα, λόγω της πολιτικής της δράσης και των αναρχικών της απόψεων. Η έκδοση των απομνημονευμάτων της από την εμπειρία της στην Ρωσία που συγκεντρώνονται σ’ αυτόν τον τόμο, έχει τη δική της ιδιαίτερη ιστορία, μιας και στην αρχική αμερικάνικη έκδοση, ο εκδότης ξέχασε να συμπεριλάβει τα τελευταία 11 κεφάλαια (!) και όπως αποκαλύπτει η ίδια στον πρόλογο της επανέκδοσης, από τους εκατό που εστάλη το βιβλίο και δημοσίευσαν τις κριτικές τους, μόνο δύο το αντελήφθησαν, ένας εκ των οποίων ήταν βιβλιοθηκάριος.
Εν πάση περιπτώσει, το βιβλίο κατάφερε να δημοσιευτεί ξανά στην ολοκληρωμένη του μορφή και σ’ αυτό, η συγγραφέας με μια γλώσσα γλαφυρή, σχεδόν λογοτεχνική, περιγράφει με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο, όπως μαρτυρά και ο τίτλος, την απογοήτευσή της από το απολυταρχικό καθεστώς των μπολσεβίκων.
Περιγράφει πώς οι μπολσεβίκοι μετά τον Οκτώβρη του 1917 κατάφεραν «να προσεταιριστούν ουσιαστικά τα αιτήματα του λαού, το αγροτικό πρόγραμμα των σοσιαλεπαναστατών και τη συνδικαλιστική τακτική των αναρχικών στα εργοστάσια και να καταλάβουν την εξουσία». Περιγράφει επίσης την οικονομική αθλιότητα αυτά τα πρώτα χρόνια, τον συγκεντρωτισμό του σοβιετικού κράτους, το κυνήγι της ελεύθερης γνώμης, το φόβο του λαού για την τρομερή Τσεκά (μυστική αστυνομία), τη δυσπιστία και τελικά την απογοήτευση που επικράτησε για την επανάσταση.
Η Γκόλντμαν έμεινε έκπληκτη μπροστά σε φαινόμενα που δεν πίστευε ότι θα τα συναντούσε σε σοσιαλιστικά καθεστώτα, την πορνεία, τη μαύρη αγορά, τη γραφειοκρατία. Τονίζει επίσης ότι οι περισσότεροι αναρχικοί της Ρωσίας βοήθησαν στη επανάσταση, πιστεύοντας ίσως ότι αυτό θα αποτελούσε ένα μεταβατικό στάδιο για την κοινωνία που οι ίδιοι ονειρευόντουσαν. Έτσι η Γκόλντμαν αναζητά εναγωνίως, κάτι που περιγράφει σχεδόν σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου της, τους συντρόφους της αναρχικούς. Ανακαλύπτει ότι γραφεία και τυπογραφεία αναρχικών έχουν καταστραφεί, ακόμα και με πολυβόλα, ότι πολλοί αναρχικοί έχουν εκτελεστεί, κάποιοι βρίσκονται στη φυλακή, έχουν υποστεί τρομερά βασανιστήρια, ενώ πολλοί άλλοι κρύβονται. Γι’ αυτόν τον πόλεμο εναντίον των «μικροαστικών αναρχικών στοιχείων», σύμφωνα τα λόγια του Λένιν, θα αφιερώσει μάλιστα και εδικό κεφάλαιο.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι περιγραφές που κάνει για τις συναντήσεις που είχε με τον Μάξιμ Γκόρκι, τον Λένιν, αλλά και με τον ίδιο τον Κροπότκιν. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που πρέπει οπωσδήποτε να διαβαστεί απ’ όσες και όσους ενδιαφέρονται για μια καλοπροαίρετη και γνήσια αναρχική κριτική για τη συγκρότηση του μπολσεβικικού κράτους.
